داروهای پایه برای ماهیان آب شور

داروهای پایه برای ماهیان آب شور

داروهای پایه یا خالص که مقرون به صرفه است، در مراکز تکثیر ماهی استفاده میشود. در این بخش به معرفی داروهای پایه از جمله، فرمالین ، مالاشیت گرین ، متیلین بلو ، مس و آنتی بیوتیک ها می پردازیم.

معرفی داروهای پایه ( Basic ) برای درمان ماهی ها

در مزارع و مراکز تکثیر، قرنطینه و نگهداری ماهیان آب شور و آب شیرین استفاده از داروهای تجاری یا اصطلاحا مارک دار و شرکتی به دلیل قیمت بالا و دز پایین مقرون به صرفه نبوده و معمولا مورد استفاده قرار نمی گیرند و اصولا داروهای تجاری را صرفا جهت مصارف خانگی تولید می کنند.

در این مراکز جهت درمان بیماری ها از داروهای پایه یا خالص استفاده می شود که بصورت صنعتی و قیمت بسیار پایین (در مقایسه با داروهای تجاری) عرضه می شوند. هرچند استفاده از این داروها مقرون به صرفه می باشد اما به دلیل دز بالا، بسیار خطرناک (حتی برای انسان) هستند و باید دقت بسیاری در استفاده از آنها صورت پذیرد و فرد استفاده کننده از تجربه کافی در خصوص نگهداری از آبزیان و آکواریوم داشته باشد و از اثرات جانبی این داروها آگاه باشد.

به همین دلیل ما استفاده از این داروها را به افراد تازه کار توصیه نمی کنیم اما در این بخش به معرفی آنها می پردازیم. و در بخش بیماری ها دز مصرفی و نحوه ی استفاده از آنها را مورد بررسی قرار میدهیم تا افراد باتجربه ترو یا پرورش دهندگان و آکواریوم فروشی ها در صورت تمایل از این داروها نیز استفاده نمایند.

• فرمالین
• مالاشیت گرین
• متیلین بلو
• مس
• آنتی بیوتیک ها

فرمالین Formalin

از داروهای پایه فرمالین را میتوان نام برد که از ترکیب گاز فرمالدئید (CH2O) با نسبت 40 درصد در آب بدست می آید. پیشینه ی استفاده از این دارو جهت درمان انگل های خارجی و کرم های پهن انگلی به سال ها قبل بر می گردد.

معمولا روش استفاده از فرمالین بصورت ترکیب با مالاشیت گرین است که جهت از بین بردن ارگانیسم هایی که ایجاد کننده ی بیماری ایک و مخملک در ماهیان آب شور و آب شیرین هستند

بکار میرود. حمام دادن کوتاه مدت ماهی بیمار در آب حاوی فرمالین و مالاشیت گرین در درمان بیماری ها مورد اشاره بسیار موثر است.

نکته ی بسیار مهم در استفاده از فرمالین اسن است که نباید از آن در آکواریوم اصلی استفاده کنیم زیرا برای گیاهان و بی مهرگان داخل آکواریوم یک ماده ی سمی محسوب می شودو بسیار خطرناک است.

این ماده ی دارویی را نباید جهت درمان ماهی هایی که در جابجایی دچار استرس شده اند و همینطور ماهیانی که در دمای بالاتر از 27 درجه سانتیگراد نگهداری می شوند استفاده نمود. نگهداری از فرمالین باید بسیار بااحتیاط انجام گیرد زیرا این ماده ی سمی سرطان زا است و استشمام کردن بوی آن برای ریه های انسان بسیار مضر است.

فرمالین را در ظرفی دربسته، در جای تاریک و سرد و دور از دسترس کودکان نگهداری کنید. در صورت استفاده از این دارو، هوادهی مناسب با آکواریوم الزامی است زیرا این ماده موجب کاهش سطح اکسیژن آب می شود.

مالاشیت گرین Malachite Green یکی از داروهای پایه برای درمان ماهی

مالاشیت گرین از داروهای پایه است که اغلب برای درمان بیماری های قارچی ماهیان آب شیرین به ویژه قارچی به نام Saprolegnia استفاده می شود اما در درمان بیماری های مربوط به ماهیان آب شور نیز کاربرد دارد و بصورت ترکیبی با فرمالین و هیدروکلرید کینین (Quinine hydrochloride) می تواند بسیار موثر باشد.

در درمان بیماری بروکلینلا که داروهای محتوی مس تقریبا بی اثر هستند استفاده از ترکیب مالاشیت گرین با مواد ذکر شده بسیار مفید است و این بیماری را فورا از بین می برد. در برخی منابع ترکیب مالاشیت گرین به میزان 2 میل یگرم در لیتر جهت ممانعت از تکثیر tomont انگل آمیل اودینیوم بسیار موثر ذکر شده است.

اما هنوز روش اجرایی واحدی در مورد کاربرد آن ارائه نشده است. جهت از بین بردن مالاشیت گرین محلول در آب، بعداز درمان بیماری، می توان از ذغال اکتیو استفاده کرد.

میتیلین بلو Methylene Blue

یکی دیگر از داروهای پایه برای درمان ماهی ها متیلین بلو است که از زمان های گذشته به عنوان یک دارو جهت درمان برخی بیماری های آکواریومی به ویژه بیماری های قارچی در آکواریوم های آب شیرین شناخته می شود. از این دارو میتوان در حمام آب شیرین استفاده کرد.

متیلین بلو به عنوان حمل کننده ی اکسیژن و ضداسترس نیز شناخته می شود که در صورت نیاز بصورت دو قطره در 4 لیتر از آب مورد استفاده قرار می گیرد توصیه می شود، از این دارو در آکواریوم اصلی استفاده نکنید زیرا به فیلتر بیولوژیک و باکتری های مفید آسیب وارد می کند. پس از درمان میتوان با استفاده از ذغال اکتیو مناسب، متیلین بلوی موجود در آب را جذب کرد.

مس Copper

مس از دیگر داروهای پایه است. دارویی بسیار موثر در درمان بیماری های انگلی محسوب می شود اما برای بی مهرگان بشدت سمی است و میزان زیاد آن می تواند به مرگ ماهی ها نیز منجر شود. استفاده از این دارو بصورت همزمان با فرمالین و متیلین بلو تاثیر بسزایی در درمان بیماری ها دارد.

برخی ماهی ها مانند فرشته ها، پروانه ها، بلنی ها، کاردینال ها، دراگونت ها و راس ها نسبت به مس حساسیت دارند و در این مورد باید دقت نمایید. همچنین مس موجب از بین رفتن باکتری های مفید مسئول چرخه ی نیتروژن می شود که در صورت استفاده از آن باید میزان آمونیاک آب بصورت منظم و دقیق تست شود.

استفاده ی بلندمدت از مس یا داروهای حاوی مس به دلیل تضعیف سیستم ایمنی ماهی موجب می شود ماهی ها مستعد دریافت سایر بیماری ها به ویژه بیماری خط جانبی شوند. مس معمولا به دو صورت یونی Ionic copper (Copeer Sultate) و کیلیتی Chelated Copper عرضه می شود که در ادامه به شرح آنها می پردازیم.

سولفات مس یا مس یونی Ionic Copper (Copper Sulfate)

مس یونی یا سولفات مس از داروهای پایه ماهی است که معمولا به مس آزاد اطلاق می شود. در حدود 50 درصد از مس اضافه شده به آب آکواریوم در مدت زمان کمی در حدود 2 ساعت توسط مواد فیلتری دارای کربنات کلسیم مانند نخودی ها، شن کف و سایر مواد فیلتری جذب می شود. 20 درصد دیگر از آن نیز در 24 ساعت آینده جذب می شود.

بنابراین در حدود 75 درصد از محلول مس افزوده شده، در پایان روز از بین می رود و فقط 25 درصد از آن در آکواریوم باقی می ماند. در نتیجه جهت دستیابی به درمان قطعی با استفاده از داروهای حاوی مس باید میزان آن را بصورت منظم با استفاده از کیت تست مناسب بسنجید و مقدار آن را تنظیم نمایید.

برای بیشتر ماهی ها حداقل دز مناسب جهت درمان بیماری 0.15 الی 0.020 میلی گرم در لیتر در نظر گرفته می شود. البته بهتر است در تانک قرنطینه از بستر شنی یا مواد فیلتری حاوی کربنات کلسیم استفاده نکنید تا بدین نحو از اختلال در روند درمان جلوگیری شود.

مس کیلیتی Chelated Copper

مس کیلیتی نیز از داروهای پایه ماهی هاست. کیلیت شدن مس از ته نشنی شدن آن جلوگیری می کند و یا حداقل سرعت ته نشین شدن آن را کند می کند. در این حالت مس موجود در دارو به دلیل ترکیب شدن با ترکیبات کیلیتی مختلف کاربرد دارو را آسانتر می کند و نیاز به تست و نظارت بر سطح مس موجود در آب را کاهش میدهد.

علیرغم این موضوع، استفاده از مس یونی به مس کیلیتی ترجیح داده می شود زیرا در صورت استفاده از مس یونی تنظیم میزان مس موجود در آب دقیق تر بوده و جذب و دفع آن پس از اتمام دوره ی بیماری آسان تر صورت می پذیرد و همچنین از وارد شدن مواد ناخواسته ی کیلیتی مانند اسید EDTA به داخل آب جلوگیری می شود.

در صورت استفاده از محصولات حاوی مس کیلیتی بهتر است جهت تست میزان مس موجود در آب از کیت تست ساخته شده توسط همان شرکت استفاده نمایید تا نتیجه ی دقیق تری حاصل شود. در صورت استفاده از مس در آکواریوم حتی تعویض آب 100 درصدی نیز نمی تواند بصورت کامل مس را دفع کند.

همیشه مقداری مس جذب سطح داخلی شیشه می شود و در صورت پایین آمدن سطح ph مس ذخیره شده مجددا وارد آب می شود. بنابراین در صورت تمایل به استفاده ی مجدد از آکواریوم به ویژه اگر تمایل به نگهداری از بی مهرگان را دارید حتما آن را با جوهر نمک شستشو نمایید تا مس موجود در سطح شیشه دفع شود.

آنتی بیوتیک ها یکی دیگر از داروهای پایه برای درمان ماهی ها هستند

آنتی بیوتیک ها

جهت استفاده ی صحیح از آنتی بیوتیک ها در ابتدا باید نوع باکتری عامل بیماری شناخته شود اما باتوجه به زمان کم و نیاز به تجهیزات گران قیمت جهت شناسایی دقیق نوع باکتری، بهترین راه کار استفاده از آنتی بیوتیک های عمومی یا چندمنظوره ((Wide Spectrum است.

آنتی بیوتیک ها طول درمان خاصی دارند (معمولا بین 7 الی 10 روز) که باید دقیقا رعایت شود تا اثرگذاری آنها محسوس باشد. بهتر است آنتی بیوتیک ها را فقط در تانک قرنطینه استفاده کنید و حتما تعویض آب روزانه انجام دهید زیرا این داروها موجب از بین رفتن باکتری های مفید نیز میشوند.

همچنین می توانید از آنتی بیوتیک ها بصورت حمام آنتی بیوتیک نیز استفاده کنید. جهت درمان ماهی با آنتی بیوتیک ها باید مدنظر داشته باشید که بسیاری از باکتری ها معمولا به یکسری از آنتی بیوتیک ها مقاوم هستند.

آنتی بیوتیک ها

برای مثال آنتی بیوتیک ها یی مانند تتراسایکلین و استرپتومایسین هیچ تاثیری بر روی باکتری های گرم مثبت ندارند و این باکتری ها نسبت به این داروها مقاوم هستند. همینطور داروهایی مانند آمپی سیلین، پنی سیلین و اریترومایسین بر روی باکتری های گرم منفی بی اثر هستند. برخی دیگر از باکتری ها نیز با میزان معقول آنتی بیوتیک از بین نمی روند و نسبت به دز مصرفی بالا نیز حساس هستند.

طیف گسترده ای از داروهای آنتی بیوتیک عمومی یا چندمنظوره (Wide Spectrum) وجود دارند که قادر به از بین بردن هر دونوع باکتری های گرم مثبت و گرم منفی هستند که عبارتنداز: نئومایسین، کلرامفنیکول، مینوسایکلین (ماراسین 2)، سولفات نئومایسین، نیتروفورازون و سولفات کانامایسین.

تتراسایکلین

البته تتراسایکلین نیز از داروهای پایه بوده و جهت از بین بردن هر دو گروه باکتری ها موثر است اما داروهایی که نام برده شدند از تاثیر بهتری برخوردار هستند. در صورتی که دارویی را مصرف کردید و هیچ تغییری در بهبود ماهی مشاهده نکردید و یا روند بهبودی آن کند بود می توانید داروی دیگری را امتحان کنید.

دقت داشته باشید که در مواقع ضروری از آنتی بیوتیک ها استفاده کنید زیرا استفاده ی نادرست یا بیش از حد از این داروها چه در بدن انسان و چه در بدن حیوان موجب مقاوم شدن باکتریها در برابر آنها می شود و پروسه ی درمان را دچار اختلال می کند. بهترین شیوه ی استفاده از آنتی بیوتیک ها اضافه کردن دارو به غذای مورد علاقه ی آن است و تاثیر آن بسیار بهتر از شیوه ی ریختن دارو در آب آکواریوم است.

بنابراین آنتی بیوتیک ها دو نوع هستند که شامل خوراکی و غیرخوراکی می شوند و قبل از مصرف آنها حتما بروشور یا اطلاعات حک شده بر روی ظرف دارو را مطالعه فرمایید. بازهم تاکید می کنیم که جهت استفاده از آنتی بیوتیک ها آنها را حتما در تانک قرنطینه استفاده کنید و به هیچ وجه در آکواریوم اصلی چه ریف و چه فیش اونلی نریزید زیرا به ماهی های دیگر، جلبک ها و میکروارگانیسم های آب، مانند باکتری های مفید و سخت پوستان آسیب می رسانند و آنها را از بین می برند.

برخی آنتی بیوتیک های تجاری موجود در بازار

• Focus
• Metronidazole
• NeoPlex
• PolyGuard
• Sulfathiazole
• KanaPlex
• AquaZole

منبع پت زیپ