نوردهی و مدت زمان آن در آکواریوم

نوردهی و مدت زمان آن در آکواریوم

با وجود انتخاب­های گسترده­ ای که در روشنایی وجود دارد انتخاب یک روشنایی مناسب می­تواند بسیار گیج کننده باشد.اما در  ادامه با هدف کاهش نکات مبهم به تعدادی از نکات قابل توجه اشاره خواهیم کرد.امروزه پذیرفته­ ترین روشنایی برای یک اکواریوم گیاهی لامپ­های فلورسنت T8و T5 هستند.

با این حال نورهای LED به آرامی در حال ورود به دنیای اکواریوم­های گیاهی می­باشند. تفاوت عمده بین نورهای T8و T5 میزان قطر آنها است .بصورتی که لامپ­های T8 قطری نزدیک به 26 میلیمتر دارند .اما لامپ­های T5 دارای قطر 16 میلیمتر هستند و همچنین لامپ­های T5 چیزی حدود 15%-20% بازدهی بیشتری نسبت به لامپ­های T8 دارند و دارای شاخص رنگ بالاتری نیزهستند. امروزه نوع جدیدی از لامپ­های T5 به نام T5 HOوارد بازار شده که 1.5 برابر بازدهی بیشتری نسبت به T5 معمولی دارند.

اولین نکته و مهمترین نکته قبل از خرید لامپ این است که از مناسب بودن آن برای آکواریوم گیاهی مطمئن شویم که نیاز به مطالعه مشخصات لامپ مورد نظر دارد. در برخی موارد نمودار پار رسم شده بر روی بسته بندی توجه شما را به خود جلب می­ کند و سوال بعدی این است که شما باید کدام لامپ را انتخاب کنید  .

کلوین لامپ چیست

پیش از هر چیز به کلوین لامپ توجه کنید که بیانگر رنگ نور می­باشد. تمامی روشنایی­ها دارای دمای رنگ نور هستند که واحد آن کلوین است.بصورتی که کمترین مقدار کلوین 2500 است که دارای طیف قرمز گسترده­ای است و بیشترین آن 18000 کلوین است .که دارای طیف گسترده­ای از آبی است .کلوین­های پایین دارای رنگ قرمز و نارنجی زیادی هستند .

و رنگ ماهی­ها و گیاهان را غیرطبیعی می­کنند .و همچنین کلوین­های بالا حالتی رنگ پریده به تانک شما می­دهند. به همین دلیل کلوین پیشنهاد شده برای یک آکواریوم گیاهی از نظر ما حدود 6500 الی 8000 کلوین است.که رنگ مناسبی به تانک شما خواهد داد. با توجه به این نکته که کلوین­های پایین و بالا به تنهایی توانایی فراهم کردن شرایط رشد خوب برای گیاهان را لزوما ندارند .

و همچنین زیبایی بصری تانک شما را نیز کاهش می­دهند . شما می­توانید از ترکیب رنگها نیز استفاده کنید. تمامی فلورسنت­ها باید بعد از مدت 12 الی 18 ماه به علت کاهش میزان و کیفیت تابش تعویض شوند که در میزان رشد و کیفیت گیاهان تاثیرگداز  می­باشد .

مدت زمان نوردهی برای یک آکواریوم گیاهی

مدت زمان نوردهی برای یک اکواریوم گیاهی حدود بین6 الی 8 ساعت در روز می­باشد. ( مدت زمان نوردهی را با هدف ممانعت از رشد جلبک­ها به بازه­های کوتاهتر، به عنوان مثال دو بازه 4 ساعته در روز، تقسیم نکنید زیرا این کار مانع رشد جلبک­ها نخواهد شد).

طولانی­ تر کردن زمان نوردهی بیش از 8 ساعت ضروری نیست. اضافه کردن یک تایمر به سیستم نور با هدف منظم بودن زمان نوردهی نتیجه بهتری را خواهد داد. توصیه ما برای اکواریوم تازهراه اندازی شده مدت زمان 6 ساعت نور دهی در ماه اول، 7 ساعت در ماه دوم و 8 ساعت از ماه دوم به بعد است.

نور در آکواریوم گیاهی

امروزه پذیرفته ترین روشنایی برای یک آکواریوم گیاهی لامپ های فلورسنت T8 و T5 هستند. با این حال نورهای LED به آرامی در حال ورود به دنیای آکواریوم های گیاهی می باشند. تفاوت عمده بین نورهای T8 و T5 میزان قطر آنها است بصورتی که لامپ های T8 قطری نزدیک به 26 میلیمتر دارند اما لامپ های T5 دارای قطر 16 میلیمتر هستند و همچنین لامپ های T5 چیزی حدود 15% تا 20% بازدهی بیشتری نسبت به لامپ های T8 دارند و دارای شاخص رنگ بالاتری نیز هستند. امروزه نوع جدیدی از لامپ های T5 به نام T5 HO وارد بازار شده که 1.5 برابر بازدهی بیشتری نسبت به T5 معمولی دارند.

اولین نکته و مهمترین نکته قبل از خرید لامپ این است که از مناسب بودن آن برای آکواریوم گیاهی مطمئن شویم که نیاز به مطالعه مشخصات لامپ مورد نظر دارد.در بر خی موارد نمودار پار(par) رسم شده بر روی بسته بندی توجه شما را به خود جلب می کند و سوال بعدی این است که شما باید کدام لامپ را انتخاب کنید؟

Photosynthetically Active Radiation ) PAR )

پار ( Par ) معیاری است برای سنجش میزان نورهای مخصوص فتوسنتز موجود در لامپ های مورد استفاده در آکواریوم.همانطور که قبلا نیز اشاره شد گیاهان برای انجام عمل فتوسنتز به دو طیف از نورها به رنگ های آبی 400 نانومتر و قرمز 700 نانومتر نیاز دارند.البته گیاهان آب شیرین به دلیل محل زندگی طبیعی خود به نور قرمز بیشتری احتیاج دارند.

برای سنجش میزان این دو رنگ نور در لامپ ها از واحد پار استفاده می شود.به عنوان مثال لامپ های طیف کامل 5500 الی 6500 کلوین که به لامپ های Day Light معروف هستند دارای بالاترین پار می باشند.همچنین سایر لامپ های طیف کامل که معمولا تا 10000 کلوین رنگ نور دارند نیز از میزان پار مناسبی برخوردارند. دقت داشته باشید که با ترکیب لامپ های مختلف می توان به میزان پار مناسبی در آکواریوم دست یافت.

چارت توزیع طیف های نوری

برای نشان دادن نورهای تشکیل دهنده ی یک نور نهایی که به چشم ما دیده می شود از چارت توزیع طیف های نوری استفاده می شود. یکی از روشهای تست لامپهای با کیفیت مناسب آکواریوم ، مشاهده ی چارت توزیع طیف های نوری آن است.هر چه رنگ قرمز و آبی دو طرف طیف نوری زیاد بوده و رنگ سبز کمتر باشد نور نهایی تولید شده توسط لامپ برای گیاهان مناسب تر خواهد بود. معمولا لامپ های طیف کامل 6500 کلوین که مخصوص آکواریوم ساخته می شوند دارای بهترین تناسب نوری هستند و برای آکواریوم های گیاهی آب شیرین گزینه بسیار مناسبی محسوب می شوند.

نورپردازی آکواریوم از دو جنبه بسیار حائز اهمیت است.

1. نیاز آکواریوم به نور برای نمایش هرچه بهتر این دکور زنده
2. نیازهای زیستی ماهی‌ها و موجودات آبزی به نور ،و شرایط و میزان آن که در این مقاله از این دو منظر به این مطلب می‌پردازیم.

کار کرد نورپردازی

نورپردازی یکی از راه‌هایی است که یک آکواریوم‌دار برای ایجاد فضایی طبیعی برای موجودات خود در نظر می‌گیرد. ماهی‌ها تقریبا به روزی 12 ساعت نور نیاز دارند. بدون وجود نور کافی و یا با وجود نور بیش از حد، ماهی‌ها روز و شب طبیعی را تجربه نمی‌کنند و دوره‌های رفتاری و زیستی آنها مثل تولید مثل یا عادات غذایی دچار نقصان می‌گردد. نور ناکافی سطح فعالیت ماهی‌ها و رنگ آنها را کاهش می‌دهد و در کل نورپردازی نامناسب، در ماهی تولید استرس کرده و در نهایت می‌تواند باعث مرگ شود.

طیف نور

طیف نوری که شما انتخاب می‌کنید بسیار مهم است، مقیاس کلوین (k) برای اندازه‌گیری طیف استفاده می‌شود. نور خورشید طبیعی تقریبا K 5500 است. اغلب ماهی‌های آب‌شیرین، گیاهان و برخی از ماهی‌های آب‌شور که در قسمت‌های کم عمق اقیانوس‌ها زندگی می‌کنند، نوری بین 5500 تا 6500 کلوین را ترجیح می دهند.
شقایق‌ها و ماهی‌های آب‌های عمیق به طیفی در حدود 10000 کلوین نیاز دارند که این همان نور سفید با هاله‌ای از نور آبی است. شما همچنین می‌توانید لامپ‌های 20000 کلوین تهیه کنید که نور آبی شدیدی را تولید می‌کنند و بسیار مناسب برای مخازن با عمق زیاد یا ماهی‌های آب‌های بسیار عمیق هستند.

نورهای پرتو افکن (Actinic)

نور پرتویی منبع نوری مهمی برای ارگانیسم‌های مرجانی و ماهی‌های آب‌های عمیق هستند. شدت این نورها کم است و با مقیاس کلوین اندازه گیری نمی‌شود. این نورها اشعه UV از انتهای محدوده آبی در طیف رنگ‌های نور تولید می‌کنند. این نور به عمق آب بیشتر نفوذ می‌کند و به خوبی توسط غیر ماهی‌ها مانند مرجان‌ها یا بی‌مهرگان در آکواریوم آب‌شور جذب می‌گردد. بسیاری از طراحان نور برای اکوسیستم آب‌شور نورهای پرتوافکن را در کنار نورهای معمولی استفاده می‌کنند تا از سودمندی این نورها در کنار درخشندگی نورهای معمولی بهره ببرند.

نورهای LED ماه نما

نورهای LED ماه نما نورهای با شدت پایین هستند که در حقیقت برای شبیه سازی نور ماه طراحی شده‌اند. تکثیرکنندگانی که می‌خواهند دوره کامل شب و روز را برای افزایش تخم‌ریزی بوجود آورند از این لامپ‌ها استفاده می‌کنند. این نورها درخشندگی بالایی ندارند اما فضایی طبیعی‌تر برای ماهی‌ها بوجود می‌آورند. این نورها در رنگ‌های آبی و سفید موجود می‌باشند که سفید آن القا کننده نور ماه در یک شب کاملا مهتابی می‌باشد.

انواع لامپ

مادامی که محدوده کلوین نوری که شما انتخاب می‌کنید متناسب باشد، شکل لامپ آن با توجه به انتخاب‌های موجود زیاد اهمیت ندارد. لامپ‌های رشته‌ای پیچ‌دار که مشابه لامپ‌های منازل هستند، ارزانترین لامپ‌ها می‌باشند اما فقط طیفی در حدود K2700 را ایجاد می‌کند که محدوده مناسبی برای آکواریوم نیست. از آنجائیکه این نورها شدت کمی دارند رشد جلبک‌ها را تسریع می‌کنند. نورهای فلورسنت نیز یک گزینه عمومی و ارزان دیگر است که البته در محدوده‌های کلوین مناسب موجود است.

بسیاری از آکواریوم‌های شقایق و مرجان در حال حاضر با لامپ‌های فلورسنت که از نقطه نظر مصرف انرژی نیز مقرون به صرفه تر می‌باشند نورپردازی می‌گردند. به طور خلاصه باید بیان داشت که شما برای داشتن یک آکواریوم زیبا نیازمند یک نورپردازی خوب با صلاحدید خودتان و رعایت استانداردهای زیستی ماهی‌ها هستید و به هیچ عنوان استفاده از نور مستقیم خورشید برای آکواریوم توصیه نمی‌گردد، استفاده از نور آکواریوم برای کاربردهایی مانند چراغ خواب یا به عنوان منبع نور محیط اطراف و یا نصب آکواریوم در فضاهایی که نورپردازی محیط شدید است نیز برخی از اشتباهاتی است که می‌تواند اختلال در دید آکواریوم یا سیکل زیستی موجودات را به همراه داشته باشد.

نکات مهم روشنایی آکواریوم :

1. انتخاب نوع روشنایی نسبت به موقعیت و نور آکواریوم متفاوت است و انتخاب آن با شماست .
2. از لامپ قرمز برای ماهی ها استفاده نکنید ( ماهی هایی مثل آروانا به نور قرمز بسیار حساس اند – گاهی برای فلاور ها از این رنگ استفاده می شود )
3. عایق بندی درست لامپ ها را فراموش نکنید .
4. هیچ گاه موقع روشن بودن لوازم آکواریوم دست خود را داخل آن نکنید .
5. برای آکواریوم هایی که نوع خواصی از جلبک ها یا ماهی ها را نگه داری میکنند باید مقدار نور بسیار تنظیم شده و محاسبه شده باشد (واحد اندازه گیری نور لومن است ) .
6. اگر منبع تولید نور داخل آب قرار بگیرد نور خیلی بیشتری از حالتی که در خارج آب قرار دارد تولید میکند ( به دلیل عدم شکست نور در آب )
7. هنگام شب ، روشنایی آکواریوم را خاموش کنید تا ماهی ها استراحت کنند ولی محل آکواریوم باید کمی نور داشته باشد .
8. خاموش و روشن کردن مداوم و پشت سرهم به ماهی ما شوک وارد میکند .
9. همیشه شیشه ی لامپ را تمیز نگه دارید تا بتوانید از بیشترین نور بهره ببرید .
10. اگر فکر میکنید نور لامپ خیلی سفید است ، میتوانید با استفاده از تلق های رنگی ، نور را ملایم کنید
11. استفاده از طلق آبی برای لامپ های مهتابی ها و لامپ های کم مصرف باعث می شود تا آکواریوم دیر تر لجن ببندد .

سوالات متداول :

آیا چراغ آکواریوم باید همیشه روشن باشد؟

ماهی های آکواریومی در طول شب نیازی به نور ندارند. و بهتر است در طول شب چراغ آکواریوم را خاموش کنید. روشن ماندن نور در شب می‌تواند باعث استرس ماهی ها شود. زیرا ماهی ها به یک دوره تاریکی برای خواب و استراحت نیاز دارند. همچنین نور زیاد باعث رشد سری جلبک ها می‌شود. که در ادامه باعث کثیف به نظر رسیدن آکواریوم شما می شود.

چراغ آکواریوم چقدر باید روشن باشد؟

زمانی که شما تازه اقدام به راه اندازی آکواریوم کرده‌اید و آکواریوم شما جدید است از 8 تا 10 ساعت نوردهی به آکواریوم در طول روز شروع نمایید. این مقدار اندازه متوسط نوردهی می‌باشد. و شما می توانید تاثیر آن را بر روی آکواریوم خود ببینید.

آیا ماهی ها به لامپ آکواریوم نیاز دارند؟

بیشتر ماهی های آکواریومی به مقداری نور در طول روز نیاز دارند. اکثر ماهی ها در طبیعت در یک موقعیت کاملاً تاریک زندگی نمی کنند. ماهی های شما باید حداقل 8 ساعت و حداکثر 12 ساعت در معرض نور باشند. نور موجود در محیط برای بقای ماهی ها کافی است. نور وارد شده به آکواریوم باید مقداری باشد که چرخه روز و شب را برای ماهی ها ایجاد نماید.

از چه چراغ آکوارومی برای شب می‌توان استفاده کرد؟

شما می‌توانید از لامپ با نور آبی در شب به منظور تقلید از نور ماه استفاده کنید. نور آبی بر چرخه روز و شب ماهی یا گیاهان تأثیر نمی‌گذارد. و باعث رشد جلبک ها نمی‌شود. همچنین ماهی‌های شب‌زی می‌توانند با وجود نور آبی، آزادانه در اطراف شنا کنند یا بخوابند. خوابیدن ماهی‌ها بیشتر شبیه یک دوره استراحت است تا یک خواب واقعی.