معانی نمادین ماهی
برای فهم کامل معانی نمادین ماهی‌ها، ابتدا می‌بایست فهم صحیحی از زیستگاه آن‌ها یعنی آب داشته باشیم. آب در دل خود معانی نمادین باستانی پر رمز و رازی دارد که در ارتباط با دو متضاد یعنی ناآگاهی و دانش است. آب حاوی رازها و ناشناخته‌ها است.
اعماق تیره‌ی آب هنوز که هنوز است خیلی از کاوشگران و ماهیگیران را از آنچه در دل خود پنهان نگه داشته است، می‌ترساند. آب رازهای بی‌پایانی در دل خود دارد. او آن چیزی را پیش روی ما می‌گذارد که قابل دیدن نیست.
اعماق تاریک آب یادآور بطن و رحم یک مادینه است و از همین رو است که به سمبلی از تولد، بارآوری و رَحِم تبدیل گشته است. تمامی این معانی نمادین از داستان‌های باستانی‌ای سر بر آورده‌اند که خیلی‌ها‌شان برای ما آشنا هستند.
چشمه‌ی آب حیات (که اسطوره‌ای بین‌المللی است)، یا افسانه‌هایی در مورد سیل و خدایگان آب و دریا که به گوش آشنا می‌رسند. اگر داستان سفر اسکندر و خضر (که خود بازگفتی است از اساطیر ابتدایی‌تر) را در شاهنامه‌ی فردوسی خوانده باشید، حداقل یکی از این داستان‌ها را شنیده‌اید.
معنای نمادین ماهی
ماهی‌ها نیز مانند مادرشان دریا، معانی نمادین مختلفی را با خود حمل می‌کنند. اصلی‌ترین این نماد‌ها؛ بارآوری، ابدیت، خلاقیت، زنانگی، اقبال خوش، خوشحالی، دانش و دگردیسی است.
ماهی در اساطیر یونانی-رومی
ماهی در اساطیر یونانی-رومی موجود مقدسی تلقی می‌شده است که واسطه‌ی تبدیل و رهایی است. این اسطوره در داستان آفرودیت و پهلوانان به خوبی قابل مشاهده است. در قسمتی از این داستان آن‌ها برای فرار از دیوی وحشی به نام تایفون خود را تبدیل به ماهی می‌کنند.
ماهی در اساطیر مسیحیت
در اساطیر مسیحیت ماهی نمادی از وفور و فراوانی و همچنین وفای به عهد است. معنای اول در داستان 5 قرص نان و 2 ماهی که در انجیل آمده است، دیده می‌شود. در جایی که مسیح برای اطعام 5000 زن و مرد و کودک از 5 قرص نان و دو ماهی استفاده کرد و همه را سیر نمود.
همچنین در انجیل ماخذ‌های زیادی وجود دارد که مسیح و حواریونش را –ماهیگیران آدمی- معرفی می‌کند. در ترکیب ماهیگیران آدمی، آدمی مترادف ماهی‌هایی که تبدیل به انسان شده‌اند، است و اقیانوس در معنای دریای بی‌کران گنهکاری که هر کسی خودش را در آن پیدا می‌کند، به کار برده شده است.
ماهی در اساطیر پگانیسم
در سنت پگان‌ها ماهی نماد زنانه‌ای از بارآوری و تمثیلی از خدایان است. در اساطیر پگانیسم آب نمادی از روان خدای مادر است و به دنبال آن تمام موجودات درون آن از جمله ماهی‌ها نماد‌هایی از بارآوری و قدرت زنانه هستند.
ماهی در اساطیر سلتیک
در سلتیک باستان ماهی و مخصوصا ماهی سالمون نمادی از خرد و دانش و آینده نگری است. این معنا البته در اساطیر هندی-ایرانی نیز تا حدود زیادی دیده می‌شود. سلتیکی‌های باستان بر این باور بودند که ماهی سالمون خرد خود را از خوردن میوه درخت فندق دانش به دست آورده است. بعد‌ها باور به این که خوردن سالمون بر خرد می‌افزاید نیز از رواج زیادی برخوردار شد.
ماهی در اساطیر شرقی هند
در این مناطق ماهی نماد تغییر شکل و خلاقیت بوده است. در داستان سیل بزرگ و ویشنو، ویشنو برای نجات جهان از سیلی خانمان‌سوز خود را تبدیل به ماهی‌ای به نام ماتسیا می‌کند. ماتسیا کشتی شاه مانو که حاوی همه موجودات زنده و باقی مانده‌ی جهان بوده است را از خطر غرق شدن نجات می‌دهد.
ماهی در اساطیر آفریقایی
داستان اساطیری خلقت در آفریقا از مانگالا، خالق جهان می‌گوید. او دانه‌هایی را در بطن کیهان کاشت. از این دانه‌ها دو ماهی پدیدار شدند که بر فراز پهنه‌ی گیتی و آب خلقت مامور رسیدگی به امور بودند. از این داستان به خوبی در می‌یابیم که ماهی در این قسمت جهان نیز معانی نمادینی چون بارآوری، خلق و کالبد بخشیدن داشته است.
ماهی در اساطیر چینی
پیش‌تر درباره‌ی ماهی در اساطیر چینی به تفصیل سخن گفته‌ایم. با این همه نگاهی کوتاه و گذرا چندان خالی از لطف نیست.
در چین ماهی نماد اتحاد و همدلی است. احتمالا این تمثیل برگرفته از ماهی‌های کوی است که دسته جمعی در رودخانه‌ها شنا می‌کنند. جالب است بدانید که از همین رو ماهی به عنوان یکی از هدایای ازدواج در نظر گرفته می‌شود تا زوج‌ها همیشه همدل و متحد باقی بمانند. همچنین ماهی نماد پشتکار و کوشش است. در آخر ماهی نمادی از بارآوری شناخته می‌شود. چه از آن رو که آن‌ها در تولید مثل و زادآوری در فاصله‌های زمانی کوتاه فرزندان زیادی به دنیا می‌آورند.
به علاوه در آیین بودایی ماهی نمادی از خوشحالی و آزادگی است. ماهی یکی از 8 صورت مقدس و روحانی آیین بودایی نیز هست.
ماهی در اساطیر اسکاندیناوی و اروپا
ماهی در فرهنگ اروپای باستان و البته بیشتر در بخش اسکاندیناوی نماد عزم راسخ، تطبیق‌پذیری و جریان زندگی بوده است. در این فرهنگ ماهی‌ها نشانی اعجاب‌انگیز در تطبیق‌پذیری هستند. همچنین از کوچ دسته جمعی ماهی‌های سالمون و سفرشان بر خلاف جریان رودخانه برای زادآوری نیز نماد مقاومت و راسخ بودن سر بیرون آورده است.
